Kategori: Makaleler

Kapitalizme Karşı Çıkan Anlayış Nedir? — Konfor Alanını Sarsan Bir Eleştiri Sözün özü: Kapitalizm hepimizin cebinde, mutfağında, zihninde yaşıyor. Tam da bu yüzden ona “hayır” diyenleri anlamak cesaret ister. Bu yazı, sadece slogan atmak için değil; kapitalizmi kökten sorgulayan düşüncelerin sahici dertlerini, mantıksal çelişkilerini ve tartışmalı vaatlerini masaya taşıyor. Rahatsız olmaya hazırsan, başlayalım. Özet: Kapitalizme karşı çıkan ana damarlar arasında sosyalizm, komünizm, anarşizm ve büyüme karşıtı (degrowth) yaklaşımlar öne çıkar. Ortak payda; özel mülkiyetin ve kâr güdüsünün toplum, emek ve ekoloji üzerinde kurduğu tahakküme itirazdır. Ayrıştıkları yer; üretimin nasıl örgütleneceği, mülkiyetin kimde/nerede toplanacağı ve özgürlüğün nasıl korunacağıdır. Anti-Kapitalizmin Kalbi: Neye…

Kanyon AVM İçin Hangi Metro? Şehrin Nabzını Bilimsel Bir Merakla Çözümlemek Modern şehirlerin damarlarını haritalandırmak istiyorsanız, işe ulaşım ağlarını anlamaktan başlamalısınız. Bir kenti yaşanabilir kılan şey sadece gökdelenleri, parkları ya da alışveriş merkezleri değildir; oraya nasıl ulaştığınız da şehir deneyiminizi kökten değiştirir. İşte bu yüzden, İstanbul’un kalbinde yükselen, modern mimarisi ve alışveriş kültürüyle öne çıkan Kanyon AVM’ye giderken “hangi metro hattını kullanmalı?” sorusu, düşündüğünüzden daha bilimsel bir araştırma konusudur. Hadi birlikte bu sorunun cevabını, şehir planlamasından insan davranışlarına uzanan çok katmanlı bir merakla arayalım. Kanyon AVM’ye Giden Metro Hattı: Kısa Cevap Önce pratik bilgiyi verelim: Kanyon AVM’ye en yakın metro…

Hızlı cevap: Kan değeri (özellikle hemoglobin/hematokrit) yüksek olanlar; demir takviyesi ve demirle zenginleştirilmiş ürünlerden uzak durmalı, aşırı alkol ve dehidrasyon yapan içecekleri sınırlamalı, yüksek doz C vitamini takviyesini (demir emilimini artırdığı için) kaçınmalı, sakatat ve yoğun kırmızı et tüketimini seyrekleştirmeli, kişisel durumlarına göre hekimlerinin önerdiği dengeyi korumalıdır. (Bkz. kanser/polisitemi ve hemokromatozis kaynakları.) ([Blood Cancer UK][1]) “Kan Değeri Yüksek Olanlar Ne Yememeli?” — Deniz ile Mert’in Sofrasında Başlayan Yolculuk O akşam sofraya iki hikâye oturdu: Deniz’in içtenliği ve Mert’in plancılığı. Deniz, “Rakamlar bir yana, sen nasılsın?” diye sordu; Mert ise not defterini çıkarıp maddeler sıraladı. “Hemoglobin yine yüksek; peki ne yememeli?”…

Sıvı Gübrenin Ritmi: Toprağın Nabzını Tutmak Tarımın tarihi, insanlığın toprağı anlamaya çalıştığı uzun bir hikâyedir. İlk çiftçiler, gökyüzüne bakarak yağmuru, toprağa dokunarak bereketi hissetmeye çalıştılar. Bugün ise bilim, o sezgisel bilgiyi ölçülebilir verilere dönüştürdü. Sıvı gübre, bu dönüşümün modern bir ürünüdür; toprağın ihtiyaç duyduğu besinleri hızlıca alabilmesini sağlar. Ancak asıl soru şu: Sıvı gübre kaç günde bir verilir? Bu, yalnızca tarımsal bir teknik meselesi değil; aynı zamanda doğayla insan arasındaki dengeyi koruma çabasıdır. Tarihsel Arka Plan: Bereket Arayışının Evrimi İnsanoğlu, binlerce yıldır toprağı besleme yolları arıyor. Antik Mezopotamya’da hayvan dışkısı suyla karıştırılarak tarlalara dökülürdü. Orta Çağ’da kompost ve bitkisel atıklar…

Kamu Görevlisi Olma Şartları Nelerdir? Geleceğin Devlet İnsanını Düşünmek Hiç düşündünüz mü, gelecekte kamu görevlisi olmak bugünkünden çok daha farklı mı olacak? Belki de artık sadece sınav kazanmak, diploma almak yeterli olmayacak. Belki de empati, dijital zekâ ve toplumsal vizyon, devletin yeni temel yetkinlikleri olacak. Bu yazıda, kamu görevlisi olmanın şartlarını yalnızca bugünün kurallarıyla değil; yarının değerleriyle birlikte ele alalım. Biraz düşünelim, biraz hayal edelim. Bugünün Şartları: Kamu Hizmetine Açılan Kapı Şu anda Türkiye’de kamu görevlisi olmanın temel koşulları oldukça net. 657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu’na göre kamu görevlisi olmak isteyen bir bireyin: Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olması, 18 yaşını doldurmuş…

Motor Gücü Hesabı Nasıl Yapılır? Geçmişten Günümüze Gücün Matematiği Bir tarihçi olarak her dönemle ilgilenirken aynı soruya dönerim: “İnsan, gücü nasıl ölçtü?” Antik çağda kas gücüyle dönen taş değirmenlerden, sanayi devriminde buharın çelik pistonları itmesine kadar, “güç” daima uygarlığın merkezinde yer aldı. Bugün otomobillerin motor gücünü konuşurken, aslında yüzyılların mühendislik ve toplumsal dönüşüm hikâyesini de konuşuyoruz. Motor gücü hesabı yalnızca teknik bir işlem değil; insanın doğaya, zamana ve verimliliğe hükmetme çabasının simgesidir. Güç Kavramının Tarihsel Kökeni Güç (power) kavramı, ilk kez sistematik biçimde 18. yüzyılda tanımlandı. James Watt, buhar makinesini geliştirirken insanlara anlatmak için yeni bir ölçüye ihtiyaç duydu. O…

Metlemek Ne Demek? Ekonomik Bir Bakışla “Metlemenin” Davranışsal ve Piyasa Dinamikleri Üzerindeki Etkisi Bir ekonomist için her seçim, sınırlı kaynakların farklı sonuçlara yöneldiği bir tercihler dengesi anlamına gelir. İnsan davranışları bu dengenin merkezindedir: kimisi birikim yapar, kimisi “metler”. Metlemek kelimesi, argo kökenli bir terimdir ve “bir şeyi sonuna kadar harcamak, tüketmek veya abartılı şekilde yapmak” anlamına gelir. Günlük dilde eğlenceden alışverişe kadar geniş bir alanda kullanılır. Ancak bu kelimeyi bir ekonomik mercek altına aldığımızda, bireysel tüketim tercihlerinden piyasa dengesine kadar uzanan derin bir tablo ortaya çıkar. Metlemenin Davranışsal Ekonomideki Yeri Davranışsal ekonomi, insanların rasyonel olmadıkları, duygusal dürtülerle karar verdikleri gerçeğini…

Maksiller Bölge Neresi? İnsan Yüzüne Psikolojik Bir Yolculuk Bir psikolog olarak, insan yüzünün sadece bir anatomik yapı olmadığını, aynı zamanda duyguların, düşüncelerin ve toplumsal etkileşimlerin sahnesi olduğunu biliyorum. Aynaya baktığımızda gördüğümüz yüz, yalnızca kaslar, kemikler ve deriden oluşmaz; o yüz, kimliğimizin, geçmişimizin ve iç dünyamızın bir yansımasıdır. Maksiller bölge, yani üst çene kemiği çevresindeki bölge, bu sahnede çok özel bir yere sahiptir. Anatomik olarak burası; burun tabanını, üst dişleri ve elmacık kemiklerini içine alır. Ancak psikolojik olarak ele alındığında, maksiller bölge insanın duygusal ifadesiyle, sosyal benliğiyle ve bilişsel algısıyla derin bir bağ içindedir. Bilişsel Boyut: Yüzün Anlamı ve Zihinsel Temsiller…

Laksite Ne Demek? Dilin Derinliklerine Yolculuk Türkçede karşılaştığımız bazı kelimeler, ilk bakışta anlam karmaşası yaratabilir. Bu kelimelerden biri de laksite kelimesidir. Peki, laksite ne anlama gelir? Günlük dilde pek sık rastlamadığımız bu kelime, aslında anlam yüklü ve felsefi bir kavramdır. Bu yazıda, laksite kelimesinin ne anlama geldiğini, tarihsel arka planını ve günümüzdeki kullanımlarını ele alacak, dilbilimsel açıdan derinlemesine inceleyeceğiz. Laksite Nedir? Laksite, genellikle hayal kırıklığı, beklentilerin karşılanmaması ya da boşuna çaba harcama anlamında kullanılan bir kelimedir. Bu kelime, özellikle bir şeyin, bir durumun ya da bir beklentinin beklenen sonuçları vermemesi halinde ortaya çıkan olumsuz duyguyu tanımlar. Bir şeyin ya da…

Kulüp mü Kulüp mü? Güç, Kimlik ve Katılımın Siyaset Bilimindeki Yankısı Bir siyaset bilimci için, bir kelimenin yazımı bile toplumsal düzenin, iktidar ilişkilerinin ve ideolojik yönelimlerin ipuçlarını taşıyabilir. “Kulüp mü kulüp mü?” sorusu ilk bakışta dilbilgisel bir merak gibi görünse de, bu soru aslında kimin sesinin “doğru”, kimin sesinin “yanlış” sayıldığını belirleyen bir iktidar meselesidir. TDK’ye göre doğru yazım “kulüp”tür; “klüp” ise yaygın ama yanlış biçimidir. Fakat mesele yalnızca harf farkında değil, bu farkın temsil ettiği güç, aidiyet ve kültürel meşruiyet alanlarındadır. Bir harfin bile siyasallaşabildiği bir dünyada, dilin her seçimi bir iktidar beyanıdır. Peki, “kulüp” kelimesinin ardında nasıl bir…