Bakteriyel peritonit nedir? Verilerle anlatılan bir insan hikâyesi

Merak eden, okuduklarını paylaşmaktan keyif alan biri olarak “bakteriyel peritonit nedir?” sorusunu hem kanıta dayalı bilgilerle hem de gerçek hayattan küçük kesitlerle konuşalım. Çünkü bazen bir istatistik, acil serviste bekleyen birinin nefes alışındaki zorlukla anlam kazanır; bir rehber önerisi, eve dönerken akılda kalan bir cümleye dönüşür. Gelin, hem sayılara hem insanlara kulak verelim.

Bakteriyel peritonit: Tanımın kalbi

Bakteriyel peritonit, karın boşluğunu örten zarın (periton) bakterilerle iltihaplanmasıdır. İki ana tablo öne çıkar: spontan bakteriyel peritonit (SBP) — çoğunlukla siroz ve asiti olan kişilerde, bağırsak kökenli bakterilerin kan veya lenf yoluyla peritona ulaşmasıyla ortaya çıkar; ve sekonder peritonit — çoğunlukla bağırsak perforasyonu, apandisit, divertikülit gibi cerrahi bir kaynaktan sızıntı ile gelişir. SBP tanısında kilit eşik, asit sıvısında PMN ≥ 250 hücre/mm³’tür; bu eşiğe ulaşılır ulaşılmaz ampirik tedavi gecikmeden başlanmalıdır. :contentReference[oaicite:0]{index=0}

Hangi mikroplar suçlanıyor?

Güncel serilerde en sık etkenler Escherichia coli, Klebsiella türleri ve bazı gram-pozitif koklardır (örn. Streptococcus, Enterococcus). Çoğu SBP epizodu tek etkenlidir; polimikrobiyal kültürler sekonder peritoniti düşündürür. :contentReference[oaicite:1]{index=1}

Bir acil servis öyküsü

Gece yarısı 03.10’da, 58 yaşında, siroz tanılı bir hasta artan karın şişliği, ateş ve sersemlikle başvurur. Acilde drenajla alınan asit sıvısının ilk sayımı PMN 760 çıkar. Kültür sonucu beklenirken, protokole uygun ampirik antibiyotik başlanır ve albümin infüzyonu planlanır. Ertesi gün böbrek testleri stabil kalır; 72. saatte PMN sayısı anlamlı düşer. Bu küçük kesitte gördüğümüz gibi, erken tanı + erken tedavi hayat kurtarmaya yaklaşan farkı yaratır. :contentReference[oaicite:2]{index=2}

Tanı: Doğru kapıyı ilk seferde çalmak

• Paracentez (asit analizi): Asiti olan ve enfeksiyon şüphesi bulunan herkeste gecikmeden yapılmalı; PMN ≥ 250 hücre/mm³ ise SBP kabul edilip tedavi başlanmalıdır. Kültür negatif olsa bile (kültür-negatif nötrositik asit), seyir ve mortalite benzerdir. :contentReference[oaicite:3]{index=3}
• Sekonder peritonit ayrımı: Asitte Runyon kriterlerinden en az ikisinin (protein > 1 g/dL, glukoz < 50 mg/dL, LDH serum üst sınırından yüksek) pozitifliği; çoklu organizma üremesi; klinikte peritoneal irritasyon ve görüntülemede perforasyon bulguları sekonder peritoniti düşündürür ve cerrahi değerlendirme gerektirir. :contentReference[oaicite:4]{index=4}

Tedavi: Rehberlerin söylediği, kanıtın desteklediği

Ampirik antibiyotikler: Üçüncü kuşak sefalosporinler (örn. seftriakson, sefotaksim) birçok rehberde ilk seçenek olarak yer alır; çoklu ilaca direnç (MDR) riski yüksek hastanelerde veya tedavi yanıtı yetersizse kapsam genişletilebilir. Gereksiz geniş spektrumdan kaçınmak, direnç gelişimini sınırlamak açısından önemlidir. :contentReference[oaicite:5]{index=5}

Albümin infüzyonu: Erken dönemde verilen intravenöz albümin, böbrek yetmezliği ve ölüm riskini azaltır; bu bulgu hem klasik randomize çalışmalarda hem de derlemelerde tekrarlanmıştır. :contentReference[oaicite:6]{index=6}

Veri odaklı bir parantez

SBP’de etken dağılımı ülkeden ülkeye, servisten servise değişebilir; son yıllarda gram-pozitiflerin payının arttığını ve MDR oranlarının kimi merkezlerde yükseldiğini bildiren çalışmalar vardır. Bu nedenle yerel antibiyogram ve klinik yanıtı izleme, tedaviyi bireyselleştirmede belirleyicidir. :contentReference[oaicite:7]{index=7}

İyileşme yolunda: İzlem, önleme ve ikincil koruma

• 72. saat kontrolü: Klinik yanıt ve asit PMN sayısındaki düşüş tedavinin etkinliğini gösterir; düzelme yoksa sekonder peritonit, dirençli bakteri veya yanlış tanı gözden geçirilir. :contentReference[oaicite:8]{index=8}
• Profilaksi: Yüksek risklilerde (örn. gastrointestinal kanama geçiren sirotikler, düşük proteinli asit, daha önce SBP atağı) antibiyotik profilaksisi rehberlerde yer alır; seçim, yerel direnç paternlerine ve güncel kılavuzlara göre yapılmalıdır. :contentReference[oaicite:9]{index=9}
• Komorbiditeler: Böbrek fonksiyonlarının yakından izlenmesi, albümin ve hacim durumu optimizasyonu, hepatik ensefalopati ve kanama riskinin yönetimi toplam prognozu etkiler. :contentReference[oaicite:10]{index=10}

İnsan yüzü: Bir tablonun ardındaki topluluk

Bir başka öykü: Emekli bir öğretmen, “gazdır geçer” diyerek haftalarca bekledikten sonra aile hekimine uğruyor. Aile hekimi, artan karın çevresi ölçümü ve ateş nedeniyle aynı gün paracentez planlatıyor. Sonuç: PMN yüksek, tedavi başlıyor ve üç gün sonra tablo toparlıyor. Bu hikâyenin kahramanı tek bir kişi değil; hızlı davranan aile hekimi, asit sayımını geciktirmeyen hemşire, ampirik tedaviyi rehberlere uygun başlatan ekip… Kısacası, zamanında paracentez + doğru antibiyotik + albümin bir ekip sporudur. :contentReference[oaicite:11]{index=11}

SBP mi, sekonder mi? Kırmızı bayraklar

Polimikrobiyal kültür, çok yüksek protein/LDH ve düşük glukoz, ağır karın hassasiyeti ve görüntülemede serbest hava gibi bulgular sekonder peritonit lehinedir; cerrahi konsültasyon gecikmemelidir. Runyon kriterlerinin bu ayrımda pratik bir “erken uyarı sistemi” olarak yeri vardır. :contentReference[oaicite:12]{index=12}

Özet cümlelerle akılda kalsın

• Tanı eşiği nettir: Asitte PMN ≥ 250 hücre/mm³ = SBP kabulü ve ampirik tedavi. :contentReference[oaicite:13]{index=13}
• İlk hat antibiyotik: Üçüncü kuşak sefalosporinler; MDR riski ve yanıt durumuna göre eskalasyon. :contentReference[oaicite:14]{index=14}
• Akıbeti değiştiren destek: Albümin, böbrek yetmezliği ve mortaliteyi azaltabilir. :contentReference[oaicite:15]{index=15}
• Ayırıcı tanı önemli: Runyon kriterleri ve klinik-görüntüleme ile sekonder peritonit dışlanmalı. :contentReference[oaicite:16]{index=16}

Topluluğa çağrı: Sizin sesiniz, bir başkasının erken uyarısı olabilir

Bu konuda sizin deneyimleriniz neler? Tanı sürecinde en çok hangi adım zorlayıcıydı: paracentez mi, hastaneye erişim mi, antibiyotiklere uyum mu? Hekim ya da hemşire olarak, ekip içinde neleri iyileştirdiniz? Yorumlarda paylaşın; veriler kadar değerli olan, birbirimizin erken uyarı işaretlerini çoğaltmamız.

::contentReference[oaicite:17]{index=17}